Jak zostać prosumentem

Kim jest Prosument

Prosument – to jednocześnie producent i świadomy konsument produktów i usług, a idea prosumentyzmu (prosumpcji) pojawiła się już w latach osiemdziesiątych w książce “The Third Wave” Alvina Tofflera, amerykańskiego pisarza i futurysty.

definicja prosument

W ostatnich latach szybki rozwój fotowoltaiki i innych technologii związanych z odnawialnymi źródłami energii przyczynił się do rozwoju energetyki obywatelskiej, gdzie prosument jest jednocześnie producentem i konsumentem energii elektrycznej i ciepła w gospodarstwach domowych i przedsiębiorstwach. Rozwój energetyki prosumenckiej, która w dłuższym okresie czasu będzie dążyła do samowystarczalności energetycznej prosumentów, powiązany jest także z rozwojem budownictwa zeroenergetycznego i pasywnego, magazynowania energii i elektromobilności, domów inteligentnych czy urządzeń energooszczędnych i oświetlenia. W Polsce obserwujemy wzrost mikroinstalacji prosumenckich od 2016 roku, kiedy w nowelizacji ustawy o OZE, wprowadzono definicję prosumenta i system wsparcia w postaci opustów. Od 2019 roku prosumentami mogą zostać również przedsiębiorcy, którzy korzystają z mikroinstalacji do 50 kWp.

Historia rozwoju energetyki prosumenckiej w Polsce

Pierwszym krokiem ku rozwojowi energetyki prosumenckiej w Polsce była Ustawa o odnawialnych źródłach energii (tzw. ustawa o OZE) z dnia 20 lutego 2015 roku, której celem było zagwarantowanie trwałego rozwoju gospodarki energetycznej przy jednoczesnym zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego i ochrony środowiska. Wprowadzała mechanizmy wsparcia dla producentów energii elektrycznej z OZE, ze szczególnym uwzględnieniem generacji rozproszonej , opartej o lokalne zasoby OZE. Dzięki wprowadzonej tzw. poprawki prosumenckiej, w ustawie znalazło się wsparcie dla mikroinstalacji i prosumentów w postaci systemu taryf gwarantowanych (FIT – feed-in tariff). Poprawka prosumencka wywołała wiele emocji wśród polityków m.in dotyczących zgodności z zasadami pomocy publicznej. Ostatecznie Ustawa została podpisana i weszła w życie w dniu 4 maja 2015 r. z wyjątkiem części przepisów m.in. dotyczących nowego systemu wsparcia dla producentów zielonej energii uregulowanego w Rozdziale 4 ustawy, która miała wejść z dniem 1 stycznia 2016 r. Praktycznie taryfy gwarantowane FIT dla prosumentów, nie zostały wprowadzone.

W 2016 roku grupa posłów złożyła projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. Intencją wnioskodawców było m.in. wprowadzenie przejrzystych zasad w zakresie produkcji i konsumpcji energii elektrycznej przez prosumentów z mikroinstalacji i zmiany definicji instalacji OZE. Ustawa przeszła bardzo szybki proces legislacji, uchwalona została 22 czerwca 2016 roku i weszła w życie 1 lipca. Ustawa wprowadziła po raz pierwszy definicję prosumenta – odbiorcy końcowego dokonującego zakupu energii elektrycznej na podstawie umowy kompleksowej, wytwarzającego energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii w mikroinstalacji w celu jej zużycia na potrzeby własne, niezwiązane z wykonywaną działalnością gospodarczą. Od tego momentu prosument nie mógł sprzedawać energii elektrycznej. Wprowadzono nowy rodzaj rozliczenie z zakładem energetycznym – opust, który obowiązuje do dzisiaj.

Kolejna nowelizacja ustawy o OZE, z dnia 7 czerwca 2018 roku, wprowadziła dwie istotne zmiany dla prosumentów. Zwiększono maksymalną moc mikroinstalacji z 40 kW do 50 kW oraz prosumentów objęto podatkiem VAT. Pierwsza zmiana ma istotny wpływ na energetykę prosumencką (zwłaszcza pod kątem późniejszych nowelizacji rozszerzających model prosumencki na przedsiębiorców z sektora MŚP), objęcie prosumentów VATem ma dla nich skutki podatkowe. Prosumenci (gospodarstwa domowe), którzy nie prowadzą działalności gospodarczej, i nie osiągają obrotów wyższych niż 200 000 zł rocznie , mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 113 ustawy o VAT, natomiast przedsiębiorcy będący płatnikami VAT, muszą naliczyć należne podatki. Mechanizm wyliczenia podany jest w Interpelacja nr 28185 w sprawie podatku VAT i podatku akcyzowego od produkcji energii elektrycznej w prosumenckich instalacjach OZE, którą można znaleźć TUTAJ.

Rok 2019 to czas kolejnych, pozytywnych zmian wpływających na rozwuj energetyki prosumenckiej w Polsce.:

1 stycznia weszła w życie ulga termomodernizacyjna w podatku dochodowym od osób fizycznych, dzięki której można odliczyć inwestycje np. w instalacje fotowoltaiczne do 53 000 zł od podstawy opodatkowania PIT.
13 stycznia ogłoszono program Energia Plus. Najważniejsze założenia programu to likwidacja barier legislacyjnych, poprawa wewnętrznych regulaminów sieci dystrybucyjnych, utworzenie instrumentów finansowych wspomagających OZE i rozszerzenie kategorii prosumentów o małych i średnich przedsiębiorców.
W lutym 2019 r., pod przewodnictwem minister Jadwigi Emilewicz rozpoczął działanie Międzyresortowy Zespół ds. Ułatwienia Inwestycji w Prosumenckie Instalacje Odnawialnych Źródeł Energii Elektrycznej. Jego celem było identyfikacja i konsekwentna likwidacja prawnych barier w rozwoju tzw. energetyki obywatelskiej oraz wdrażania modelu prosumenckiego w zakresie produkcji energii elektrycznej.
29 sierpnia 2019 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, która wprowadza Pakiet Prosumencki
30 sierpnia 2019 r. rozpoczecie pierwszego naboru programu dofinansowania mikroinstalacji fotowoltaicznych “Mój prąd”
listopad 2019 ujednolicenie stawki VAT, dla gospodarstw domowych, na panele fotowoltaiczne do 8% bez względu na lokalizację instalacji.

Tzw. Pakiet Prosumencki wprowadził m.in:

nową definicję „prosumenta energii odnawialnej” i objęcie nią przedsiębiorców, dla których wytwarzanie energii nie stanowi przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej.
prosument wytwarza energię elektryczną w mikroinstalacji (moc do 50kW).
przedsiębiorcy, którzy są prosumentami objęci zostają systemem opustów. Da im to możliwość wytwarzania energii elektrycznej na własne potrzeby. Nadwyżki będą mogli „magazynować” w sieci elektroenergetycznej operatorów energetycznych, a następnie je odbierać, by zaspokoić swoje potrzeby energetyczne.
Rozliczanie energii w dłuższych cyklach rozliczeniowych, co umożliwia korzystanie z wyprodukowanej przez siebie energii w okresach niższej produkcji, która nie zaspokaja potrzeb przedsiębiorców.
zobowiazuje ministra ds. energii oraz ministra do spraw gospodarki do wydania, w porozumieniu, rozporządzenia wykonawczego określającego szczegółowe zasady i procedurę przyłączania do sieci mikroinstalacji należących do prosumentów, jak również zakres i zasady bilansowania oraz rozliczeń z prosumentami.
rezygnację z obowiązku przygotowania projektu budowlanego dla najmniejszych mikroinstalacji o mocy do 6,5 kW
możliwość lokalizowania mikroinstalacji na terenach, które w planach miejscowych mają przeznaczenie inne niż produkcyjne.

Aktualna definicja prosumenta zgodnie z ustawą o OZE

Art. 2 27a) prosument energii odnawialnej – odbiorca końcowy wytwarzający energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji, pod warunkiem że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, nie stanowi to przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej określonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2019 r. poz. 649 i 730);”

Aktualne uwarunkowania prawne w Polsce dla prosumentów energii elektrycznej

Zgodnie z ustawą OZE prosumentem jest podmiot, który spełnia wszystkie następujące warunki:

wytwarza energię elektryczną tylko z odnawialnych źródeł energii w mikroinstalacji na własne potrzeby,
dokonuje zakupu energii elektrycznej na podstawie umowy kompleksowej,
jest odbiorcą końcowym (nie wykorzystuje energii na potrzeby wytwarzania, przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej)
wytwarzanie energii elektrycznej nie stanowi przeważającej działalności gospodarczej (dotyczy przedsiębiorców)

Prosumentami mogą zostać: gospodarstwa domowe, przedsiębiorcy, osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne, samorządy i jednostki samorządowe, spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe, związki wyznaniowe i sportowe, jednostki badawcze, nadleścictwa, fundacje i stowarzyszenia.

Rozliczenie energii elektrycznej z mikroinstalacji w formie opustu

System opustów obowiązujących w Polsce polega na tym , że w pierwszej kolejności wyprodukowaną energię elektryczną wykorzystujemy na potrzeby własne, natomiast nadwyżki wprowadzamy do sieci elektroenergetycznej, gdzie jest ona “magazynowana”. W momencie zwiększonego zapotrzebowania na energię, prosument “odbiera” zmagazynowaną energię z sieci z uwzględnieniem opustu, ma na to 12 miesięcy. Wielkość opustu zależy od wielkości mikroinstalacji:

mikroinstalacja do 10 kW – prosument odbiera 0,8 kWh za każdą 1 kWh wprowadzoną do sieci,
mikroinstalacja powyżej 10 kW – prosument odbiera 0,7 kWh za każdą 1 kWh wprowadzoną do sieci

Pozostałe wsparcie dla właścicieli mikroinstalacji wynikające z ustawy o OZE

brak wymogu koncesji na produkcję energii elektrycznej,
brak wymogu pozwolenia na budowę mikroinstalacji fotowoltaicznej (dla mikroinstalacji powyżej 6,5 kW wymagany jest projekt budowlany, a dla mikroinstalacji poniżej 6,5 kW nie ma takiego obowiązku),
brak opłaty przyłączeniowej do sieci oraz kosztów montażu licznika dwukierunkowego
ujednolicenie podatku VAT do 8 % na mikroinstalacje fotowoltaiczne dla gospodarstw domowych i rolników montowanych na dachach domów i budynków gospodarczych oraz na gruncie,
wsparcie finansowe i ulgi podatkowe dla prosumentów
możliwość lokowania mikroinstalacji na terenach, które w planach miejscowych mają przeznaczenie inne niż produkcyjne.

Kierunki rozwoju energetyki prosumenckiej w Polsce

W 2019 roku firma EY przygotowała raport “Koncepcja zmian regulacji wspierających rozwój energetyki prosumenckiej” dla Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii. Główne propozycje zmian wynikających z raportu to tzw. “wirtualny prosument”, możliwość rozliczania opustów 1:1, zwiększenie okresu wsparcia do 25 lat oraz wsparcie klastrów energii i spółdzielni energetycznych przez JST.

Propozycje zmian Raport EY dla MPiT